Sau khi được Việt hóa, Tết Hàn thực ở Việt Nam có những sự khác biệt so với nguyên bản ở Trung Quốc. Thay vì sử dụng bánh rán, người Việt thường thay thế bằng bánh trôi, bánh chay hoặc “bánh nên thơ”. Vậy tại sao lại ăn bánh trôi bánh chay vào Tết Hàn thực 3/3 mà không phải bất kỳ loại bánh trái nào khác?
Bánh trôi xuất hiện trong thơ ca Việt Nam
Thuật ngữ “bánh nên thơ” được tác giả Nhất Thanh sử dụng trong sách “Đất lề quê thói”, lấy cảm hứng từ câu thơ của Hồ Xuân Hương: “bảy nổi ba chìm với nước non“. Ông cho rằng, bánh trôi và bánh chay được coi là “bánh nên thơ”, thích hợp để thưởng thức trong những ngày nắng hạ, không liên quan đến Tết Hàn thực ở Trung Quốc theo quan điểm nhiều người.
Tết Hàn thực thường rơi vào mùng 3 tháng 3 âm lịch hàng năm. Trong ngày này, gia đình thường tụ tập để làm bánh trôi, bánh chay và dâng lên tổ tiên.
Tết Hàn thực trở thành một phần của văn hóa Việt
Trong tác phẩm “Đình Nam Bộ xưa & nay”, Huỳnh Ngọc Trảng, một nhà nghiên cứu cho biết rằng Tết Hàn thực nằm trong tứ thời tiết lạp, tức là những lễ tiết trong năm (Tết Nguyên đán, Hàn thực, Thanh minh, Đoan ngọ, Trung thu, Trùng cửu, Trùng thập, Táo quân và Trừ tịch).
Theo ông, tại các đình các lễ này được tổ chức tùy theo từng nơi, không phải lễ chính. Tuy nhiên lễ Hàn thực, Thanh minh và Trùng cửu không phổ biến lắm, với lễ vật thường đơn giản như hoa trái, chè xôi.
Trong tác phẩm “Văn minh vật chất của người Việt” Phan Cẩm Thượng trích dẫn ý kiến của học giả Lê Quý Đôn cho rằng trong Tết Hàn thực, bánh chính là bánh rán chứ không phải bánh trôi hay bánh chay như hiện nay. Ông Thượng cũng tự hỏi vì sao người Việt lại ăn Tết Hàn thực nhưng lại dùng bánh trôi bánh chay.
Tết Hàn thực người Việt thường ăn bánh trôi bánh chay
Theo chia sẻ của nghệ nhân ẩm thực Hiền Minh với Tinh Tế EDU VN, ở phía Bắc, Tết Hàn thực được thể hiện rõ ràng hơn. Người miền Nam thì hầu như không cúng và những người cúng thường là người gốc Bắc, lễ vật thường không đầy đủ như ở phía Bắc. Người miền Trung thì thường thực hiện một cách đơn giản hơn thường là cúng trái cây.
Tết Hàn thực là dịp để sum vầy và đoàn tụ
Chị Vũ Thu Hương, người Hà Nội, chia sẻ rằng Tết Hàn thực là thời điểm mà gia đình cô cùng nhau sum vầy. Mỗi năm vào ngày này gia đình cô vẫn giữ truyền thống làm những món ăn lạnh như bánh trôi bánh chay để cúng lên bàn thờ ông bà tổ tiên, thể hiện sự tôn kính và tri ân đối với tổ tiên, nguồn cội.
Mâm lễ cúng Tết Hàn thực của gia đình chị Hương thường bao gồm bánh trôi bánh chay, xôi lá mít, các loài hoa như ngọc thiên hương, hoa nhài, hoàng lan, các loại bánh lạnh truyền thống như bánh xu nê, bánh phu thê, trầu cau, mâm ngũ quả và nước sạch.
Theo chị Hương, bánh trôi bánh chay truyền thống của miền Bắc thường được làm từ bột nếp xay tươi, tạo ra một hương vị đặc biệt không thể tìm thấy trong bất kỳ loại bột nếp khô nào.
*** Chị nói: “Bột tươi không có hương thơm nồng của bột nếp khô Thái nhưng lại mang đến sự mềm mịn, dai dẻo, cùng với hương vị đặc trưng của gạo nếp đã được ngâm xay”.
Bánh trôi với đủ màu sắc đẹp mắt
Dù ở nước ngoài, chị Thu Uyên vẫn nhớ nhà vào bếp để làm bánh trôi bánh chay trong dịp Tết Hàn thực. Sau khi “chơi chán” với các loại bánh trôi có hình dáng đẹp mắt, như ngũ sắc hay cầu vồng, chị lại quay trở lại với bánh trôi bánh chay truyền thống.
Bánh chay thường được ngâm trong nước chè sắn dây, thêm chút hương hoa bưởi, và rắc lên trên vài hạt đỗ và dừa nạo. Bánh trôi nhỏ xinh thường được chấm vừng, mặc dù chỉ có màu trắng đơn giản nhưng vẫn thu hút với vẻ đẹp mộc mạc và sự đậm đà của hương vị.
=> Xem thêm: Nhịn ăn gián đoạn như thế nào có hiệu quả mà không hại sức khỏe?
Bí quyết làm bánh trôi bánh chay ngon trong Tết Hàn thực
Trên mạng có rất nhiều công thức làm bánh trôi bánh chay. Chị Thu Uyên chia sẻ một số “bí kíp” làm bánh trôi bánh chay ngon như dưới đây:
Cách làm bánh trôi bánh chay ngon trong Tết Hàn thực
- Khi nhồi bột, sử dụng nước ấm sẽ làm cho bột dễ nhồi hơn. Nước lạnh có thể làm bột nứt, khó kết dính, còn nước nóng quá thì bột sẽ chín, dẻo và dính, khó nặn.
- Thêm khoai lang vào bột không chỉ tạo màu sắc đẹp mắt mà còn làm bánh mềm hơn, không bị cứng vào ngày hôm sau.
- Đối với từng loại bột nếp, cần điều chỉnh lượng nước thêm vào phù hợp. Bột nếp mới thường hút nước ít hơn so với bột nếp cũ.
- Khi chờ bột nghỉ, nên đun nước sôi, rang vừng, chuẩn bị đường và một tô nước lạnh.
- Luộc bánh cho đến khi bánh nổi lên, sau đó giảm lửa nhỏ và luộc thêm một chút để bánh chín đều, đường tan ra và bánh không bị cứng.
- Khi bánh đã nổi lên, không nên để lửa quá lớn vì nước sôi mạnh có thể làm vỡ bánh. Khi bánh đã chín, hãy vớt ra và thả vào tô nước lạnh trước khi đặt lên đĩa. Chấm vừng lên từng chiếc bánh một. Sử dụng ngón tay hoặc đầu đũa để chấm ướt vừng và rồi chấm lên bánh sao cho gọn gàng, đẹp mắt.
